Bệnh zona hay zona thần kinh được gây ra bởi một loại virus có tên gọi là Varicella. Nó khiến người bệnh đau đớn, khó chịu thậm chí là suy sụp tinh thần khi bị tái phát nhiều lần. Tuy không gây nguy hiểm đến tính mạng, thế nhưng ta không thể phủ nhận những biến chứng mà nó gây nên. Cùng tìm hiểu thêm!
Bệnh ZONA là gì?
Bệnh zona (herpes zoster hay bệnh giời leo) là bệnh nhiễm trùng da với biểu hiện là các ban đỏ, mụn nước, bọng nước tập trung thành đám, thành chùm dọc theo đường phân bố của thần kinh ngoại biên. Bệnh do sự tái hoạt của virus Varicella zoster (VZV) tiềm ẩn ở rễ thần kinh cảm giác cạnh cột sống. VZV là một virus hướng da và thần kinh, thuộc họ virus herpes, và cũng chính là virus gây bệnh thủy đậu.
Zona thần kinh là gì và nó có nguy hiểm không? (Ảnh: Sưu tầm Internet)
Ở người đã mắc bệnh thủy đậu, sau khi khỏi, một số ít virút tồn tại trong các hạch thần kinh cảm giác cạnh cột sống dưới dạng tiềm tàng, im lặng. Khi gặp điều kiện thuận lợi (các yếu tố khởi động) như suy giảm miễn dịch (suy giảm về thần kinh và thể lực, người già yếu, dùng thuốc ức chế miễn dịch, các bệnh về máu, đái tháo đường), bệnh tạo keo (đặc biệt là bệnh lupus ban đỏ), stress, điều trị tia xạ, ung thư, HIV/AIDS..., virus sẽ tái hoạt, nhân lên và lan truyền gây viêm lan toả và hoại tử thần kinh. Đồng thời virút lan truyền ngược chiều đến da, niêm mạc và gây tổn thương.
Triệu chứng lâm sàng của ZONA
Một vài triệu chứng mà người nhiễm virus Zona sẽ gặp phải như: sốt từ 38-39 độ C, cảm thấy đau nhức đầu, người mệt mỏi, nước tiểu vàng,...
Tiền triệu
Bệnh khởi đầu với các cảm giác bất thường trên một vùng da như bỏng, nóng rát, châm chích, tê, đau, nhất là về đêm, có thể nhức đầu, sợ ánh sáng. Đây là thời kỳ virus lan truyền dọc dây thần kinh.
Khởi phát
Khoảng nửa ngày đến một ngày sau, trên vùng da có dấu hiệu tiền triệu xuất hiện những mảng đỏ, hơi nề nhẹ, đường kính khoảng vài cm, gờ cao hơn mặt da, sắp xếp dọc theo đường phân bố thần kinh và dần dần nối với nhau thành dải, thành vệt.
Toàn phát
Triệu chứng da: vài ngày sau, trên những mảng đỏ da xuất hiện mụn nước, bọng nước tập trung thành đám giống như chùm nho, lúc đầu mụn nước căng, dịch trong, sau đục, hóa mủ, dần dần vỡ đóng vảy tiết.
Thời gian phát bệnh: trung bình từ khi phát tổn thương đến khi lành sẹo khoảng 2-4 tuần. Người cao tuổi tổn thương nhiều, diện rộng; mụn nước, bọng nước có thể xuất huyết, hoại tử da, nhiễm khuẩn, sẹo xấu và kéo dài. Ở trẻ em tổn thương ít, tiến triển nhanh.
Vị trí: thường chỉ ở một bên, không vượt quá đường giữa cơ thể và theo đường phân bố của một dây thần kinh ngoại biên; cá biệt bị cả hai bên hay lan toả.
Zona vùng mặt trong cánh – cẳng tay phải. (Ảnh: Sưu tầm Internet)
Hạch bạch huyết vùng lân cận sưng to. Triệu chứng cơ năng: đau xuất hiện sớm, có thể trước cả tổn thương ngoài da và luôn thay đổi trong suốt thời gian bệnh tiến triển.
Mức độ đau: rất đa dạng từ nhẹ như cảm giác rát bỏng, âm ỉ tại chỗ hay nặng như kim châm, giật từng cơn. Triệu chứng đau thường phụ thuộc vào lứa tuổi. Ở trẻ em, người trẻ đau ít. Người nhiều tuổi đau thành từng cơn, kéo dài, thậm chí hàng năm khi tổn thương ngoài da đã lành sẹo, còn gọi là đau sau zona.
Các rối loạn khác: có thể thấy rối loạn bài tiết mồ hôi, vận mạch, phản xạ dựng lông (hiếm gặp)
Một vài thể zona đặc biệt
Zona mắt: chiếm 10-15% các thể zona. Do tổn thương thần kinh V hay thần kinh sinh ba chi phối cho mắt, hàm trên và hàm dưới, trong đó tổn thương nhánh mắt gấp 5 lần các nhánh khác. Có thể có các biến chứng về mắt như viêm kết mạc, giác mạc, củng mạc, thậm chí nặng đe dọa thị lực như hoại tử võng mạc cấp tính, viêm dây thần kinh thị giác, hội chứng đỉnh ổ mắt, viêm hậu củng mạc, glaucome thứ phát...
Zona hạch gối hay hội chứng Ramsay Hunt: do thương tổn hạch gối của dây thần kinh VII. Bệnh nhân liệt mặt một bên, ù tai, nghe kém hoặc mất khả năng nghe, buồn nôn, nôn, chóng mặt và giật nhãn cầu. Mắt không nhắm kín được (hở mi), có dấu hiệu Charler Bell. Mất cảm giác vị giác một bên 2/3 trước lưỡi, mụn nước mọc ở màng nhĩ, ống tai, vành tai. Có thể có viêm não, màng não.
Hội chứng Ramsay Hunt. (Ảnh: Sưu tầm Internet)
Zona vùng xương cùng (S2, S3, S4): do viêm dây thần kinh chi phối vùng bàng quang. Bệnh nhân khó tiểu, tiểu dắt, bí tiểu, có trường hợp tiểu máu và tiểu mủ. Đau bụng giống như các triệu chứng ngoại khoa, đau quặn bụng dưới, căng tức, bí trung đại tiện, hậu môn co thắt và cứng như đá không thể khám được, đau nhức vùng da một bên sinh dục kèm theo thương tổn da điển hình.
Zona tai: cảm giác rát bỏng, đau vùng tai, có thể lan ra thái dương và gáy. Ðau xảy ra từng cơn kéo dài nhiều ngày làm bệnh nhân không ăn, không ngủ được, đặc biệt là zona tai kết hợp với zona họng gây đau họng không nuốt được. Rối loạn cảm giác vùng mặt, liệt mặt ngoại biên, nghe kém.
Tổn thương zona vùng ống tai ngoài bên trái. (Ảnh: Sưu tầm Internet)
Zona ở người nhiễm HIV/AIDS: bệnh zona ở ngƣời có HIV dương tính giai đoạn sớm tương tự như bệnh zona ở người bình thường. Nếu nhiễm HIV giai đoạn muộn/AIDS, zona có thể tái phát thường xuyên, tổn thương không điển hình như xuất hiện trên diện rộng, mụn nước xuất huyết, hoại tử, nhiễm khuẩn, sẹo xấu, bệnh kéo dài.
Các xét nghiệm hỗ trợ chẩn đoán
- Chẩn đoán tế bào Tzanck: thấy các tế bào gai lệch hình và tế bào đa nhân khổng lồ.
- Nuôi cấy virút: thường ít thực hiện.
- PCR với bệnh phẩm trong dịch và các mô.
- Sinh thiết da: được tiến hành nếu lâm sàng không điển hình
Điều trị bệnh ZONA như thế nào?
Khi phát hiện các dấu hiệu của bệnh, bạn nên đến nhanh các cơ sở chuyên khoa da liễu để được đội ngũ bác sĩ thăm khám và có biện pháp điều trị càng sớm càng tốt.
Trường hợp không biến chứng và ở người có miễn dịch bình thường
Thuốc bôi tại chỗ: bôi hồ nước, dung dịch màu millian, castellani, mỡ acyclovir, mỡ kháng sinh nếu có nhiễm khuẩn.
Thuốc bôi toàn thân:
- Uống acyclovir: thuốc kháng virus có tác dụng nhanh lành vết thương, giảm số tổn thương mới và giảm đau sau zona. Thuốc nên được dùng sớm, tốt nhất trong vòng 72 giờ đầu. Liều 800mg x 5 lần/ngày trong 7-10 ngày.
- Hoặc, famciclovir 500mg mỗi 8 giờ (3 lần mỗi ngày) x 7 ngày • Hoặc, valacyclovir 1000mg mỗi 8 giờ (3 lần mỗi ngày) x 7 ngày.
- Kháng sinh chống bội nhiễm, giảm đau, kháng viêm, an thần, các vitamin nhóm B.
- Corticoid: có tác dụng giảm đau trong thời kỳ cấp tính và nhiều tác giả cho rằng thuốc có tác dụng giảm đau sau zona.
Vật lý trị liệu: laser He – Ne - là phương pháp điều trị mới, có tác dụng tăng tổng hợp protein, tăng quá trình phân chia tế bào, tăng tạo nguyên xơ bào, kích thích tạo mô hạt, thúc đẩy nhanh quá trình lành vết thương và thậm chí còn có tác dụng diệt virus trong bệnh zona thần kinh, làm ổn định tính thấm thành mạch, làm giảm tiết dịch vì thế chống phù nề rất tốt, có tác dụng chống viêm tốt (đặc biệt trong viêm cấp) do đó có tác dụng giảm các tổn thương trong zona, dẫn đến nhanh lành và giảm đau cho bệnh nhân zona.
Trường hợp suy giảm miễn dịch hay tổn thương lan rộng
Tiêm tĩnh mạch acyclovir 30mg/kg/ngày, chia 3 lần x 7 ngày hoặc cho đến khi thƣơng tổn đóng vảy tiết.
Trường hợp có tổn thương mắt
Kết hợp khám chuyên khoa mắt, điều trị acyclovir đường tĩnh mạch.
Đau sau zona (post herpetic neuralgia-PHN)
Đây là hiện tượng đau dai dẳng thường kéo dài hơn 1 tháng, thậm chí hàng năm với biểu hiện đau nhạy cảm, rát bỏng, đau âm ỉ hay đau nhói như dao đâm ở vùng da tổn thương zona đã lành sẹo.
Hiện tượng đau dai dẳng là biến chứng hậu zona. (Ảnh: Sưu tầm Internet)
Bệnh thường xuất hiện ở người già, người suy giảm miễn dịch, mắc bệnh ung thư. Nguyên nhân là do VZV gây viêm, hoại tử và xơ hóa các đầu mút thần kinh.
- Điều trị bệnh zona bằng thuốc kháng virus sớm trong vòng 72 giờ đầu
- Amitriptyline 25-75mg/ngày. Tác dụng phụ: hạ huyết áp tư thế, ngủ gà, khô miệng, lú lẫn, táo bón, bí tiểu, tăng cân. Hạn chế tác dụng phụ bằng cách dùng liều tăng dần.
- Carbamazepin 400 - 1200mg/ngày. Tác dụng phụ: chóng mặt, buồn nôn lúc bắt đầu điều trị, hạn chế bằng cách tăng dần liều.
- Gabapentin 900 - 2000mg/ngày. Tác dụng phụ: ngủ gà, nhức đầu, chóng mặt, buồn nôn, đi loạng choạng, run. Hạn chế tác dụng phụ bằng cách tăng dần liều.
- Pregabalin 150mg - 300mg/ngày.
- Bôi kem chứa lidocain và prilocain tại chỗ, ngày 3-4 lần.
Trên đây là những dấu hiệu, triệu chứng, chẩn đoán và phương pháp điều trị bệnh zona mà bạn cần biết. Dù không gây nguy hại đến tính mạng nhưng zona thần kinh có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống của bạn nếu không được chữa trị kịp thời và đúng cách. Nếu bạn đang gặp tình trạng da tương tự bài viết này, hãy nhanh chóng liên hệ với phòng khám chuyên khoa da liễu La Hues để được tư vấn và điều trị kịp thời.
Chúc các bạn nhiều sức khỏe!
